Als we heel eerlijk zijn, kennen we het verschijnsel allemaal wel; we zien iemand die naar onze (razendsnelle) overtuiging niet past binnen ons eigen groepje en hup, we hebben onze mening meteen klaar. Vaak is de drang om anderen te bekritiseren afkomstig van de diep gewortelde behoefte om onze eigen capaciteiten, overtuigingen en waarden te toetsen.
De Amerikaanse professor en bestseller auteur Brené Brown stelt dat schaamte, angst en bezorgdheid de ideale voedingsbodem zijn om anderen te veroordelen. Als we zelf door anderen veroordeeld worden, voelen we ons gekrenkt en beschaamd dus veroordelen wij op onze beurt weer anderen om onszelf beter te voelen.
Nog verder gaat de Amerikaanse schrijfster Byron Katie, die ons in haar boek “Loving what is” helemaal met de neus op de minder fijne feiten drukt. Zij gaat zelfs zo ver dat ze stelt dat datgene waaraan we ons bij anderen het meeste ergeren, juist ook datgene is waar we onszelf aan schuldig maken. Zij komt tot dit onrustbarende inzicht door toepassing van de “turnaround“, het omdraaien van jouw oordeel. De kern hiervan is dat je de naam van de persoon over wie je klaagt of oordeelt, vervangt door “ik”. Een hele confronterende exercitie, kan ik je vertellen.
Voorbeeld 1:
Klacht: “Mijn moeder is zó dominant. Ik erger me groen en geel aan haar!”
Turnaround: “Ik ben zó dominant. Ik erger me groen en geel aan mezelf!”
Voorbeeld 2:
Klacht: “Ik kan mevrouw X niet uitstaan! Ze luistert nooit als ik haar iets vertel.”
Turnaround: “Ik kan mezelf niet uitstaan! Ik luister nooit als anderen iets vertellen.”
Voorbeeld 3:
Klacht: “Ik ben boos op en teleurgesteld in meneer Y omdat hij me niet waardeert.”
Turnaround: “Ik ben boos op en teleurgesteld in mezelf omdat ik mezelf niet waardeer.”
Get the point?
Als je van deze mentale dreun bekomen bent, kun je aan de slag om te werken aan jezelf zodat je hiervan af komt.
Wij mensen lijken meer op elkaar dan dat we van elkaar verschillen. Het is uiteindelijk altijd ons ego dat ons aanzet om ons “gelijk” te willen halen door anderen te veroordelen. Het probleem met gelijk hebben is echter dat een ander dan per se ongelijk heeft. Hierdoor leidt veroordeling tot verwijdering in plaats van tot verbinding.
Een mogelijke oplossing voor dit probleem is om bewust aan dankbaarheid te doen. Probeer maar eens oprecht dankbaar te zijn en tegelijkertijd anderen te veroordelen. Dat gaat je niet lukken. Deepak Chopra adviseert om je ten opzichte van mensen die anders zijn dan jij zelf als “ouders” te gedragen; zelfs de grootste ergernissen of tekortkomingen worden dan iets waarmee je ze zult willen helpen in plaats van ze ervoor te verketteren. Bijkomend voordeel is dat als je stopt met anderen te veroordelen, je tegelijkertijd ook je zelfkastijding beëindigt (denk aan de voorbeelden van Byron Katie).
Daarom daag ik je bij deze uit om ook eens een dag lang op te letten of je mensen taxeert en alvast een etiket opplakt of in een hokje stopt. Ben je echt tolerant of alleen deels? Ben je verdraagzaam uit jezelf of alleen als het sociaal wenselijk is?
Sinds ik me bewust ben geworden van mijn (ver)oordelend gedrag, doe ik mijn uiterste best om niet meer in die val te trappen. Om een open mind te houden, om niemand buiten te sluiten. En hoewel ik gelukkig veel verbetering zie, lukt het me helaas nog lang niet honderd procent van de tijd.
Het belangrijkste is dat je je eerst realiseert wat je aan het doen bent, dan is er al veel gewonnen. De scheidslijn tussen “wij” en “die anderen” is flinterdun. Sterker nog, wij zijn zelf “die anderen”. Zoals de Amerikaanse schrijfster Brené Brown het zo mooi zegt in haar boek “I thought it was just me (but it isn’t)”: “We zijn slechts één loonstrookje, één echtscheiding, één drugsverslaafd kind, één ernstige ziekte, één aanranding, één woest drinkgelag, één nacht onbeschermde seks of één buitenechtelijke affaire verwijderd van ‘die anderen’ – degenen die we niet vertrouwen, met wie we medelijden hebben, met wie we onze kinderen niet laten spelen, degenen die alle slechte dingen meemaken, degenen naast wie we niet willen wonen.”
Dat is de pijnlijke en ongemakkelijke waarheid.
© Pascale Bruinen
Reageren? Laat dan hier jouw ervaringen met je proefdag achter!
cool columns 
Byron Kate is een van de vele “verlichters” onder ons, Pascale.
Midden jaren ’80 kwam ik voor het eerst in aanraking met schrijvers als Rüdiger Dahlke en Thorwald Dethlefsen. Ik zag hun eerste boek “De Zin van Ziekzijn” in de boekenkast van mijn oudste broer staan. Hij was toen yogaleraar. Op de een of andere manier voelde ik em aangetrokken tot het boek en toen ik het in handen had las ik op de achterkant een zin, die mij vanaf dat moment heeft geïntrigeerd en dat is nog steeds zo.
De zin luidt:
“Dit is een ongemakkelijk boek, want het ontneemt de mens de mogelijkheid zijn ziekte te gebruiken als een alibi voor zijn onopgeloste problemen.”
Ik kon me niet meer losmaken van die zin en heb het boek vervolgens zelf gekocht. Het hoofdthema in het boek ging over (ziekte)symptomen, die door de schrijvers werden gezien als lichamelijke verschijnselen waarin psychische conflicten tot uitdrukking komen.
Verder werd regelmatig verwezen naar een begrip waarvan ik tot dan toe niet eens het bestaan wist. Dat was “esoterische psychologie”. Rüdiger Dahlke had daar in die tijd ook een boek over geschreven, het droeg de gelijknamige titel. In dat boek leerde ik totaal andere betekenissen van begrippen zoals eenheid, analogie, projectie, verblinding, affiniteit enz. kennen.
Mijn nieuwsgierigheid werd alsmaar groter en uiteindelijk heeft het mij geleerd om alles wat ik buiten mezelf (voor)waar(aan)neem op mijzelf moest betrekken. Kijken in de buitenwereld betekende voor mij dat ik in wezen altijd naar mezelf keek en daar bleek mijn grootste leermeester te zitten.
Al met al ben ik nu dus al zo’n 30 jaar bezig met die ontwikkeling. Ik las meer van dit soort boeken, of eigenlijk moet ik zeggen, ik ging steeds meer andere boeken begrijpen en wat ik las betrok ik altijd op mezelf. Dat werkte ook door in mijn werk als politieman, vandaar dat ik op enig moment geconfronteerd moest worden met m’n eigen innerlijke, tot dan toe onbewuste conflicten. Ik ging door dalen (ziekte) maar wist er altijd weer uit te komen, simpelweg door telkens op zoek te gaan naar de (psychologische) betekenis van de lichamelijke en psychische symptomen, maar ook naar die van mijn gedrag, mijn gedachten over normen en waarden etz. Geen gemakkelijk proces, zal ik je zeggen, maar wel zeer de moeite waard. Ik zal er altijd mee bezig zijn, waar ik ook ben of wat ik ook doe. Voor mij is het een natuurlijk proces geworden, een “zesde zintuig” zo je wilt.
Byron Kate doet in wezen exact hetzelfde. Zij gebruikt alleen andere termen om de dingen te duiden, maar ook zij baseert zich op de esoterische psychologie, hetgeen niets anders is dan de tegenpool van de (moderne) wetenschappelijke (medische) psychologie.
Persoonlijk vond en vind ik het nog steeds erg boeiend om zo af en toe een van die boeken uit m’n eigen boekenkast te nemen en de een of andere passage of een hoofdstuk opnieuw tot me door te laten dringen. Elke keer opnieuw levert het mij nieuwe inzichten op en het helpt mij enorm om te zorgen dat ik innerlijk rustig blijft, wat er ook gebeurt. Op de momenten dat ik onrust voel ontstaan, ga ik er direct mee aan de slag en ga ik in een dergelijke “omkeermodus” zoals Byron Kate die zo mooi omschrijft.
Het heeft bij mij in elk geval meegewerkt aan het proces dat van mij een heel gelukkig mens heeft gemaakt. Of dit voort blijft duren tot aan mijn dood, weet ik niet. Ik sta voor alles open en zie wat er gebeurt om er vervolgens mee aan de slag te gaan.
Beste Jacques, indrukwekkend hoe een mens zich kan ontwikkelen, als hij er maar voor open staat. Eigenlijk is het prachtig dat dit zo werkt, niet? Ik vind het ook altijd zo mooi om nieuwe, soms verrassende en soms pijnlijke, inzichten op te doen. Ze brengen mij ook steeds een stapje verder om mezelf en de wereld om me heen beter te begrijpen. En dat wil ik op mijn beurt dan graag met anderen, in dit geval mijn lezers, delen zodat ook zij hier mogelijk hun voordeel mee kunnen doen. Dat is wat mij betreft de kick van het schrijven; door middel van mijn woorden anderen te inspireren tot een overpeinzing, een nieuwe denkwijze of misschien zelfs wel tot veranderd gedrag. Uiteraard in de hoop dat het de wereld wat mooier maakt. Dank je hartelijk voor je uitgebreide reactie.