Inmiddels is het een traditie geworden dat ik aan de vooravond van carnaval mijn column over vastelaovend hier plaats. Ik heb twee versies ervan geschreven, eentje in het Mestreechs (de bovenste) en eentje in het Nederlands (beneden). Mijn poging om de onbeschrijflijke gevoelens die carnaval in een echte vierder losmaakt toch in woorden te vangen.

Geniet van deze moeder aller feesten. Zij maakt geen onderscheid naar wie wat doet in het dagelijks leven, dat is totaal onbelangrijk. Tijdens deze dagen gaan onze maskers juist áf en zijn we meer dan ooit onszelf. In deze tijden is het misschien wel belangrijker dan ooit om – al is het maar één keer per jaar – letterlijk en figuurlijk allemaal samen te komen en verbinding te voelen met elkaar. Dan zie je ook dat we meer overeenkomsten hebben dan dat we van elkaar verschillen.

Laten we het (plastic!) glas heffen op onze verworvenheden, onze vrijheden, lief zijn en respect hebben voor elkaar maar laten we bovenal met volle teugen van dit prachtige volksfeest genieten, weer of geen weer!

Vastelaovend same!

Leefdesverklaoring

Vastelaovend. ‘T fies vaan mèt doen. Vaan aonstekelikke oetgelaoteheid. Sjaterlache, óngezjeneerd flawwe köl make, diech weer eve keend veule, aw bekinde zien, hielemaol los goon, diech ónderdómpele in de löstige minsemassa’s boete en binne.

Kaffees binne goon boestiech aanders noets kumps, mèt wèldvreemde ut groetste plezeer höbbe, mèt eederein euveral klasjenere. De zón die ‘t leech weersjijnt vaan doezende paillètte, de boonte oonderein vaan kleure, veendels en drappo’s. Diech wie ‘ne vogel zoe vrijj veule, de zaolige zörregeloosheid, eve nörreges aon hove te dinke.

De vertroude muffe geur vaan de vastelaovendspekskes in ‘t koffer, de nostalgiese reuk vaan schmink, de cortèges oetloupe of al haverwege d’roet goon umtot de kaffee lónk, spontaan mèt goon mèt ‘n veurbijj koumende rijaloet, danse en springe, inhaoke mèt dee dee touwvallig neve diech steit, de óngeluifelikke saamhurigheid, d’n oongekinde humer. Altied e werrem bad, óngeach de boetetemperatuur.

Meziek make. Achter de meziek aon goon. Swinge op de hypnotiserende sjelle en doffe toene vaan ‘n sambaband, aollemaol same ‘t zellefde leedsje woord veur woord mèt blère aon d’n toog. De blijje opwinding veule estiech ‘t sjalle vaan de trompötte huurs echoë tege de iewenaajde mör vaan de smale sfeervolle sträötsjes, de euvergaof boemèt zellefs de slechste muzzekant de lèste noot oet zien instremint peers. De bastoene vaan de dikke sjiem diestiech tot in d’nne boek veuls resonere. Meziek beleve in eedere vezel vaan dien lief mer veural in d’n ziel.

Kinderkes die ‘t mèt de paplepel ingegote kriege, bebie’s die tösse de kakefonie vaan geluide slaope wie un roes in un tot mini-kastiel umgeboude bolderkaar. Dee hierlik awwerwètse reuk vaan knakkers oet e speulgood sjeetgeweer, de oonveurstèlbaar sjoen zellef gemaakde kreasies, de inzinjeus en sóms loedzwoer konstruksies die luijj al die daog mèt sjouwe, barbecuë midde op de straot, de giechelende gezèlligheid este mèt z’n alle in de rijj steis veur de wc, de boel opsjöppe bijj de Chinees, good wèllende “Hollenders” en boetelenders leefdevol inwijje in de geheime vaan us allersjoenste tradisie.

De grepkes en de kunskes, straot tejater op eederen hook, spontaan tuike springe in e getske. Publiek weurt kemedie-speuler, d’n kemedie-speuler weurt publiek.

Mer ouch ut fies vaan kepot meuj zien, neet mie veuroet kinne, ‘t ieskaajd höbbe, door en door naat zien, diech gebroke veule, pijjn aon d’n veuj vaan ‘t väöle loupe, las vaan d’nne rök door ‘t stoon en ‘t gewiech vaan d’n pekske, un stroot wie sjoorpepier höbbe, de gleujetigge hits estiech mèt al d’n kleijjinglaoge örreges naor binne geis, de dóffe ellende estiech in ‘n väöl te klein wc al die laoge ein veur ein oet moos doen boebeijj d’n tamboerijjn en aandere touwbehure in de weeg haange.

De vètte happe aon de kraom, de groete rómmel op straot, toch nog väöl te väöl glaze die kepot goon (per óngelök of expres), luijj die ‘t nog altied neet begrepe höbbe en meine tot ‘t aordig is e huudsje vaan iemes aof te trekke of in iemes z’n batse te kniepe. Sómmige, joonk of aajd, die ten oonrechte dinke tot in recordtied zaat weure hijj ouch mer get mèt te make heet.

De pruuk die al nao vief menute jeuk wie de ziekte, d’n portemonnee verleere, de res vaan de gróp kwiet zien (en dat neet ‘ns erreg vinde), de schmink en de glitters ’s nachs neet mie d’raof kriege, d’n hoes bezejd mèt aofgevalle paillètte, plakkerigge vere vaan boa’s, stökskes glaas die oet d’n sjeunlappe zien gevalle, naate confetti, modderigge snie. Euveral kleijing die ruuk naar die bekinde mingeling vaan rouk, beer en zweit.

‘T fies vaan besjouwe. Zellef touwsjouwer zien. Diech verwóndere. Bewóndere. Relativere, filosofere, deepe en serjeus gesprekke höbbe terwijl stiech ‘n kenariekouw op d’nne kop höbs stoon. Unnen duvel dee puunt mèt unne bissjop. Range en stande die wegvalle. De verlegene toent ziech extravert, de pótsvrouw is keuningin. Manne weure vrouwe, vrouwe weure manne. Óngestuurd kinne zien wee of watste mer wèls. Wat belangrijk is, weurt oonbelangrijk en aandersum. De óntreuring este loers naor al die lachende geziechte, naor luijj die ónbekommerd plezeer höbbe.

‘T is ‘t aollemaol en tegeliek is ‘t zoeväöl miejer es de som vaan de deile.

E sentimint vaan chauvinisme, vaan óneindige leefde veur d’n stad, veur boeste vendan kumps. E hiel sterrek geveul vaan verbóndenheid. En vaan gruutsheid. Gruuts op dit sjieke fies. ‘T geveul vaan: dit is vaan en veur us, veur eederein dee mèt wèlt doen, dit pak niemes us mie aof. ‘T geveul vaan extase dat ziech puur natuur vaan diech meister maak es doezende stroote tegeliek oetbarste in samezaank op e fiestelik verliech plein, ‘t euverweldigend geveul örreges ech bijj te hure.

‘T surrealistiese vaan de stèlzwiegende aofspraok um dees daog oet alle windstreke verkleijd same te koume op e paar veerkante kilometer heilige groond. Sjus wie ‘n sókkerspin: zoe hapste d’rin en zoe is ‘t weer eweg. De vurige hoop um vollegend jaor weer debijj te mage zien. Eder kier e paar stepkes veur perbere te blieve op d’n eige ónontkoumbare vergaankelikheid. E geveul vaan urgensie want alles kin zoemer obbins veurbijj zien.

De traone die ónwillekeurig koume estiech weer veur e jaor aofsjeid mós numme vaan dit sjoenste fies vaan al. Meuj gestrijjd vaan de viefdaogse oetpöttingsslaag dee stiech same mèt al die aandere geliekgestumde oonder alle dinkbare weersumstandighede höbs volbrach. ‘T deit pijn tot in ‘t deepst vaan d’n weze mer in d’n hart wètste: ‘t is good gewees. Diech höbs d’nnen accu opgelaoje, diech höbs weer intens mage beleve wie ‘t is um hijjvaan deil oet te mage make. Diech bis weer de bijj gewees.

‘T is e veurrech. Eder jaor obbenuijts.

Geneet devaan.

© Pascale Bruinen

———————————————————————————————-

Liefdesverklaring

Carnaval. Het feest van meedoen. Van aanstekelijke uitgelatenheid. Schateren van het lachen, ongegeneerd flauwekul maken, je weer voor even kind voelen, oude bekenden zien, helemaal uit je dak gaan, je onderdompelen in de vrolijke mensenmassa’s buiten en binnen. Café’s binnen gaan waar je anders nooit komt, met wildvreemden de grootste lol hebben, met iedereen overal een praatje aanknopen. De zon die het licht weerkaatst van duizenden pailletten, de kakelbonte mengeling van kleuren, de vaandels en de vlaggen. Je als een vogel zo vrij voelen, de zalige zorgeloosheid, even nergens aan hoeven denken.

De vertrouwde muffe geur van de carnavalskleren in de koffer, de nostalgische reuk van schmink, de optochten uitlopen of er al halverwege uitgaan omdat het café lonkt, spontaan meegaan met een voorbijkomende polonaise, dansen en springen, inhaken met degene die toevallig net naast je staat, de ongelooflijke saamhorigheid, de ongekende humor. Altijd een warm bad, ongeacht de buitentemperatuur.

Muziek maken. Achter de muziek aan gaan. Swingen op de hypnotiserende schelle en doffe dreunen van een sambaband, allemaal samen hetzelfde liedje woord voor woord meeblèren aan de bar. De blije opwinding voelen als je het geschal van de trompetten hoort echoën tegen de eeuwenoude muren van de smalle sfeervolle straatjes, de overgave waarmee zelfs de slechtste muzikant de laatste noot uit zijn instrument perst. De bastonen van de grote trom die tot in je buik trillen. Muziek beleven in elke vezel van je lijf maar vooral in je ziel.

Kindertjes die het met de paplepel ingegoten krijgen, baby’s die te midden van de kakofonie van geluiden slapen als een roos in een tot mini-kasteel omgebouwde bolderkar. De heerlijk ouderwetse geur van knakkers uit een speelgoedpistooltje, de onvoorstelbaar mooie zelfgemaakte creaties, de ingewikkelde en soms loodzware constructies die mensen al die dagen meesjouwen, barbecuen midden op straat, de giechelende gezelligheid als je met z’n allen in de rij staat voor de wc, de boel op stelten zetten bij de Chinees, goedwillende “Hollanders” en buitenlanders liefdevol inwijden in de geheimen van onze allermooiste traditie.

De grappen en de grollen, straattheater op iedere hoek, spontaan met zijn allen touwtje springen in een steeg. Publiek wordt entertainer, de entertainer wordt publiek.

Maar ook het feest van kapot moe zijn, niet meer vooruit kunnen, het ijskoud hebben, door en door nat zijn, je gebroken voelen, pijn aan je voeten van het vele lopen, last van je rug van het staan en het gewicht van je carnavalspak, een keel als schuurpapier hebben, de gloeiende hitte als je met al je kledinglagen ergens naar binnen gaat, de doffe ellende als je in een veel te klein wc hokje al die lagen één voor één moet zien uit te doen waarbij je tamboerijn en andere toebehoren in de weg hangen.

De vette happen aan de kraam, de onvoorstelbare hoeveelheden rotzooi op straat, toch nog veel te veel glazen die kapot gaan (per ongeluk of expres), mensen die het nog altijd niet begrepen hebben en menen dat het “leuk” is een hoedje van iemand af te trekken of in iemands billen te knijpen. Sommigen, jong of oud, die ten onrechte denken dat in recordtijd dronken worden hier ook maar iets mee van doen heeft.

De pruik die al na vijf minuten jeukt als de ziekte, je portemonnee verliezen, de rest van de groep kwijt zijn (en dat soms niet eens erg vinden), de schmink en glitters er ’s nachts niet meer af krijgen, je huis bezaaid met afgevallen pailletten, plakkerige veren van boa’s, stukjes glas die uit je schoenzolen zijn gevallen, natte confetti-stukjes, modderige sneeuw. Overal kleren die ruiken naar de bekende mengeling van rook, bier en zweet.

Het feest van beschouwen. Zelf toeschouwer zijn. Je verwonderen. Bewonderen. Relativeren, filosoferen, diepe en serieuze gesprekken hebben terwijl je een kanariekooi op je kop hebt staan. Een duivel die kust met een bisschop. Rangen en standen die wegvallen. De verlegene toont zich extravert, de poetshulp is koningin. Mannen worden vrouwen, vrouwen worden mannen. Ongestoord zijn wie of wat je maar wilt. Het belangrijke wordt onbelangrijk en andersom. De ontroering als je kijkt naar al die lachende gezichten, naar mensen die onbekommerd plezier hebben.

Het is het allemaal en tegelijk is het zo veel meer dan de som der delen.

Een sentiment van chauvinisme, van oneindige liefde voor je stad, voor waar je vandaan komt. Een heel sterk gevoel van verbondenheid. En van trots. Trots op dit prachtige feest. Het gevoel van: dit is van en voor ons, voor iedereen die wil meedoen, dit pakt niemand ons meer af. Het gevoel van extase dat zich puur natuur van je meester maakt als duizenden kelen tegelijk uitbarsten in samenzang op een sprookjesachtig verlicht plein, het overweldigende gevoel ergens echt bij te horen.

Het surrealistische van de stilzwijgende afspraak om deze dagen uit alle windstreken verkleed samen te komen op een paar vierkante kilometer heilige grond. Net een suikerspin: zo hap je er in en zo is het weer weg. De vurige hoop er volgend jaar weer bij te mogen zijn. Telkens een paar stapjes vóór proberen te blijven op je eigen onontkoombare vergankelijkheid. Een gevoel van urgentie want alles kan zomaar ineens voorbij zijn. De tranen die onwillekeurig komen als je weer voor een jaar afscheid moet nemen van dit “feest der feesten”. Moegestreden van de vijfdaagse uitputtingsslag die je samen met al die andere gelijkgestemden onder alle denkbare weersomstandigheden hebt volbracht. Het doet pijn tot in het diepst van je wezen maar in je hart weet je: het is goed geweest. Je hebt je accu opgeladen, je hebt weer intens mogen beleven hoe het is om hiervan deel te mogen uitmaken. Je bent er weer bij geweest.

Het is een voorrecht. Elk jaar opnieuw.

Geniet ervan.

© Pascale Bruinen